Fiziksel Okuryazarlık Nedir?
Hareketsizliğin giderek yaygınlaşması tüm toplumları ilgilendiren ciddi bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Hedeflenen aktif toplum yapısına, ancak her kademenin bu anlayışı benimseyip parçası olmasıyla ulaşılabilir. Bu durumda idari yönetimlerden, sağlık otoritelerine, eğitim kurumlarından ailelere kadar uzanan geniş bir mücadele ağına ihtiyaç vardır. Bu mücadelede oldukça önemli bir yol kat edilmesine yardımcı olacak yaklaşımlardan birine değineceğiz. Fiziksel okuryazarlık yaklaşımı, bireylerin çocukluklarından itibaren fiziksel aktiviteyi yaşamlarının bir parçası haline getirmeyi hedefler.
Fiziksel olarak aktif olmanın, sportif bir yaşam biçimine sahip olup bunu hayatın bir parçası haline getirmenin önemi bütün eğitim yaklaşımlarında kendine yer bulmuştur. Fakat fiziksel okuryazarlık ifadesini kavram olarak öneren ilk kişi Avustralyalı Dr. Margaret Whitehead olmuştur.
“Fiziksel okuryazarlık, fiziksel aktiviteye karşı bir kişinin sahip olduğu motivasyon, güven, fiziksel yeterlilik, bilgi ve anlayış ile tanımlanır. Hayatının geri kalanında fiziksel aktiviteye değer vermelerini ve desteklemelerini sağlar.” (Whitehead, 2016)
Fiziksel okuryazarlık beden eğitimi, sportif faaliyetler, branş kursları gibi aktivitelerle sınırlandırılmaması gereken bir kavramdır. Bu yaklaşıma göre, bireyin aktif olması için bir alanda yetenekli olması gerekmez. Fiziksel okuryazarlık temelde bir anlayışı tanımlar. Farklı şekillerde ve ortamlarda aktif olma becerisine sahip, kendine güvenen ve motivasyonu yüksek bireyler yetiştirmeyi hedefler.
Fiziksel okuryazar olmak, karmaşık gibi görünse de aslında oldukça basittir. Koşmak, zıplamak, atlamak, dans etmek gibi tüm çocukların ihtiyacı olan kalın motor (kaba motor) becerilerini geliştirmekle ilgilidir. Çocuklara erken yaşlarda kuvvet, hız, koordinasyon, dayanıklılık ve esneklik gelişimi kazandırmanın hayat boyu aktif kalmanın ilk adımları olduğunu ifade eder. Motor becerileri geliştirmek, çocuklara çeşitli fiziksel aktivitelere, sporlara ve oyunlara katılmaları için ihtiyaç duydukları güveni verir. Böylece hayatlarının ilerleyen evrelerinde ve yaşlılık dönemlerinde dahi aktif kalmak, yaşam rutinlerinin doğal bir parçası olacaktır.
Daha Az Otur, Daha Çok Hareket Et konusunu ele aldığımız içeriğimize bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz.
Fiziksel okuryazarlığının unsurları nelerdir?
Motivasyon ve güven (duygusal): Motivasyon ve güven, fiziksel aktiviteyi kişinin yaşam tarzına entegre etmedeki coşku, olumlu duygu ve özgüveni ifade eder.
Fiziksel Beceri: Fiziksel yeterlilik, bir kişinin motor becerilerini geliştirme ve farklı yoğunluk ve hareket sürelerini deneyimleme yeteneğini ifade eder. Fiziksel becerileri optimize etmek, çok çeşitli fiziksel aktivitelere katılmayı kolaylaştırır.
Bilgi ve anlayış (bilişsel): Hareketi etkileyen temel nitelikleri tanımlama ve ifade etme, aktif yaşam tarzının sağlık yararlarını anlama demektir. Bunun yanı sıra çeşitli fiziksel koşul ve ortamda fiziksel aktivitenin güvenli bir şekilde uygulanmasına olanak sağlayan unsurların farkındalığı anlamına gelir.
Yaşam için fiziksel aktiviteye katılım (davranışsal): Bir kişinin düzenli olarak aktif olmayı özgürce seçerek fiziksel okuryazarlık sorumluluğuna sahip olması şekilde ifade edilir. Birey, yaşam boyu aktivitelere katılımı hayatının parçası yapmakla kalmaz önceliklendirir ve daima sürdürür.
Fiziksel okuryazar olmanın önemi nedir?
Günümüzde çocukların dijital oyun ve internet bağımlılığı göz önünde bulundurulduğunda aktif yaşama katılımlarının azalması, ileriki yaşlarında ciddi sağlık sorunlarını da beraberinde getirecektir. Hem bağımlılık hem de hareketsiz yaşam görmezden gelinemeyecek kadar önemli sorunlar doğurabilir. Aktif bir yaşam, anlayışın ve benimsenmiş bir yaşam tarzının sonucu elde edilebilir. Böyle bir yaklaşım çocukluktan itibaren tahsis edilemediği takdirde birey motivasyon ve süreklilik anlamında sorunlar yaşayacak ya da zoraki bir katılım sağlayacaktır. Fiziksel okuryazarlık kazanmış kişilerin ömür boyu aktif olma olasılığı daha yüksektir. (Balyi, Kardinal, Higgs, Norris-Way, 2016)
Fiziksel beceriler kazanan insanlar, çeşitli hareket türlerini anlama, iletişim kurma, uygulama ve analiz etme motivasyonuna ve becerilerine sahiptir. Kazandıkları beceriler, bireylerin başkalarına ve çevreye saygılı, kendilerine fayda sağlayacak sağlıklı seçimler yapmalarını sağlar. Sportif olarak aktif olmak, sorumluluk almayı kolaylaştırır.
Hareketli bir yaşam ve spor alışkanlıkları, fiziksel, zihinsel, psikolojik ve sosyal yararlar sağlar. Motor gelişimlerinin fizyolojik ve bilişsel durumlarına uygun şekilde geliştirilmesi için yapılacak tüm girişimler, çocuğun bağımsızlığını kazanmasına katkı sunar.
Fiziksel okuryazar olan bir kişi, zorlu çevre koşullarına uyum sağlamakta daha iyidir. Farklı fiziksel ortamlarda (karada, havada, suda, karda veya buzda) kolaylıkla, güvenle, beceriyle ve yaratıcılıkla hareket edebilir.
Aktif bir yaşam, bireye sosyal birtakım işlevler katar. Birlikte hareket edebilme ve mücadele edebilme becerisi ile takım bilincini öğrenir. Ayrıca saygı, iletişim, kendini savunabilme gibi sosyal yetenekler kazandırır.
Daha Zinde Bir Vücut için 7 Önemli Tavsiye konusunu ele aldığımız içeriğimize bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz.
Faydalanılan Kaynaklar
Balyi, Way, R., Higgs, C., Norris, S., & Cardinal, C. (2016). Long-term athlete development framework. In Canadian Sport for Life: Long-Term Athlete Development
https://physicalliteracy.ca/physical-literacy/
https://www.cocukludunya.com/uzman-yazilari/cocuk-gelisiminde-sporun-onemi.html
